วิธีจัดการสารเคมีอันตรายในห้องแล็บอย่างปลอดภัย
รู้จักอันตราย – ป้องกันได้ – ลดความเสี่ยง

ในห้องปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์ การใช้สารเคมีเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่สิ่งที่ไม่ควรถูกมองข้ามคือ “ความปลอดภัยในการจัดการสารเคมี” เพราะสารหลายชนิดมีความเป็นอันตรายสูง ทั้งระคายเคือง กัดกร่อน ระเหยง่าย หรือแม้กระทั่งติดไฟได้ เช่น กรดไฮโดรคลอริก (HCl), โซเดียมไฮดรอกไซด์ (NaOH) และ อะซิโทน (Acetone) ที่พบได้บ่อยในห้องแล็บทั่วไป

หากเราเข้าใจวิธีการใช้และการจัดเก็บสารเคมีเหล่านี้อย่างถูกต้อง จะช่วยลดความเสี่ยงต่อทั้งตัวผู้ใช้งานและสิ่งแวดล้อมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ตัวอย่างสารเคมีอันตรายที่ควรรู้จัก

 1. กรดไฮโดรคลอริก (Hydrochloric Acid – HCl)

• เป็นกรดแก่ที่มีฤทธิ์กัดกร่อนสูง
• ไอระเหยรุนแรง ทำลายเยื่อบุทางเดินหายใจ
• ต้องใช้งานในตู้ดูดควันและสวมอุปกรณ์ป้องกันทุกครั้ง

 2. โซเดียมไฮดรอกไซด์ (Sodium Hydroxide – NaOH)

• เป็นด่างรุนแรงที่สามารถทำลายผิวหนังและดวงตาได้ทันทีที่สัมผัส
• เมื่อผสมน้ำจะเกิดความร้อน อาจทำให้สารกระเด็น

 3. อะซิโทน (Acetone)

• เป็นสารระเหยเร็วและติดไฟง่าย
• หากสูดดมมากเกินไปทำให้เวียนศีรษะ
• ควรเก็บให้ห่างจากแหล่งความร้อนหรือประกายไฟ

หลักการจัดการสารเคมีอันตรายอย่างปลอดภัย

แม้สารเคมีจะมีประโยชน์ในการทดลอง แต่การจัดการที่ไม่ถูกต้องอาจกลายเป็นอันตรายได้ ดังนั้นจึงควรปฏิบัติตามหลักความปลอดภัย ดังนี้

 1. ศึกษา SDS (Safety Data Sheet) ทุกครั้ง

เอกสาร SDS จะบอกข้อมูลสำคัญ เช่น ความเสี่ยง จุดวาบไฟ วิธีเก็บรักษา การจัดการเมื่อเกิดอุบัติเหตุ รวมถึงอุปกรณ์ป้องกันที่ต้องใช้กับสารแต่ละชนิด

 2. ใช้งานในพื้นที่ที่เหมาะสม

สารที่มีไอระเหยหรือสารกัดกร่อนควรใช้งานใน ตู้ดูดควัน (Fume Hood) เพื่อลดการสัมผัสทางเดินหายใจ

 3. สวมอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE)

• แว่นตานิรภัย
• ถุงมือกันสารเคมี (เลือกชนิดให้เหมาะกับสาร)
• เสื้อกาวน์
• หน้ากากกันไอระเหย (ถ้าจำเป็น)

 4. ระวังขั้นตอนการเจือจาง

โดยเฉพาะการผสมน้ำกับกรดให้เทกรดลงในน้ำเสมอ ห้ามทำกลับกัน เพราะจะทำให้เกิดความร้อนและเดือดกระเด็นได้

 5. การจัดเก็บที่ปลอดภัย

• แยกเก็บกรด ด่าง และสารไวไฟ
• ปิดฝาขวดให้แน่นทุกครั้งหลังใช้
• เก็บในภาชนะที่มีฉลากชัดเจน ระบุชื่อสาร ความเข้มข้น วันหมดอายุ

 6. เตรียมพร้อมกรณีเกิดอุบัติเหตุ

ห้องแล็บควรมีชุด Chemical Spill Kit ฝักบัวล้างสารเคมีฉุกเฉิน อ่างล้างตา และถังดับเพลิง พร้อมใช้งานตลอดเวลา
ผู้ใช้งานต้องรู้ตำแหน่งอุปกรณ์เหล่านี้ และผ่านการฝึกใช้งานมาก่อน

⚠️ข้อควรระวังเพิ่มเติม

• ห้ามกิน ดื่ม หรือใช้เครื่องสำอางในห้องแล็บ
• ล้างมือทุกครั้งหลังสัมผัสสารเคมี
• หลีกเลี่ยงการใช้โทรศัพท์มือถือหรือสัมผัสใบหน้าระหว่างปฏิบัติงาน

การจัดการสารเคมีอันตรายในห้องแล็บอย่างปลอดภัยไม่ใช่แค่การป้องกันตนเอง แต่ยังสะท้อนถึงความเป็นมืออาชีพในงานวิทยาศาสตร์ ผู้ใช้งานควรมีความรู้เรื่องสารเคมีอย่างถ่องแท้ พร้อมใส่ใจในรายละเอียดทั้งก่อน ระหว่าง และหลังการใช้งาน หากปฏิบัติตามแนวทางข้างต้นได้อย่างต่อเนื่อง จะช่วยลดอุบัติเหตุและความเสียหายได้อย่างมาก

หากคุณกำลังมองหาสารเคมีคุณภาพ เช่น HCl, NaOH, Acetone พร้อมใบรับรอง (COA/SDS)
ทางเรามีสินค้าให้เลือกหลากหลาย ติดต่อสอบถามเพิ่มเติมหรือดูรายการสินค้าทั้งหมดได้ที่ www.ggbioworx.com

ขอบคุณแหล่งที่มา :
- กรมโรงงานอุตสาหกรรม
www.diw.go.th
- คู่มือความปลอดภัยห้องแล็บ – มหาวิทยาลัยมหิดล
- ศูนย์วิจัยและพัฒนา สวทช. (NSTDA)