MSDS / SDS คืออะไร
หลักการตีความข้อมูลอย่างถูกต้องตามมาตรฐานสากล

เอกสารข้อมูลความปลอดภัยสารเคมี (Safety Data Sheet: SDS) เป็นเอกสารมาตรฐานสากลที่จัดทำขึ้นเพื่อให้ข้อมูลที่ครอบคลุมเกี่ยวกับสมบัติ อันตราย และแนวทางการจัดการสารเคมีอย่างถูกต้องและปลอดภัย เอกสารนี้เป็นพื้นฐานสำคัญในการบริหารจัดการสารเคมีทั้งในภาคอุตสาหกรรม ห้องปฏิบัติการ งานวิจัย รวมถึงหน่วยงานด้านสาธารณสุขและความปลอดภัยภายในองค์กร

จาก MSDS สู่ SDS – การพัฒนาสู่มาตรฐาน GHS

ก่อนปี 2012 เอกสารดังกล่าวเป็นที่รู้จักในชื่อ MSDS (Material Safety Data Sheet) อย่างไรก็ตาม ความแตกต่างด้านโครงสร้างและรูปแบบระหว่างแต่ละประเทศทำให้ขาดความสอดคล้อง

ด้วยเหตุนี้องค์การสหประชาชาติ (UN) จึงได้กำหนดระบบ GHS (Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals) เพื่อให้ทุกประเทศใช้มาตรฐานเดียวกัน ซึ่งทำให้คำว่า SDS ถูกนำมาใช้แทน MSDS อย่างเป็นทางการ

ความสำคัญของ SDS ในระบบจัดการสารเคมี

SDS ทำหน้าที่เป็นข้อมูลอ้างอิงหลักในการกำหนด

• Hazard Classification
• Control Measures & PPE Requirement
• Emergency Preparedness & Response
• Regulatory Compliance (OSHA, CLP, REACH)
• Waste Disposal & Transportation Controls

SDS ไม่ใช่เอกสารประกอบสินค้าเชิงพาณิชย์ แต่เป็นเครื่องมือสำคัญใน Chemical Safety Management System

โครงสร้างมาตรฐาน SDS จำนวน 16 หมวดตาม GHS

สาระสำคัญที่ครอบคลุม

1. Identification ข้อมูลผลิตภัณฑ์และบริษัทผู้ผลิต
2. Hazard identification การระบุอันตราย
3. Composition / information on ingredients ส่วนประกอบ/ข้อมูลสารเคมี
4. First‐aid measures มาตรการปฐมพยาบาล
5. Fire‐fighting measures มาตรการผจญเพลิง
6. Accidental release measures มาตรการเมื่อเกิดการรั่วไหล
7. Handling and storage การจัดการและการเก็บรักษา
8. Exposure controls / personal protection การควบคุมการสัมผัส / อุปกรณ์ป้องกันภัยส่วนบุคคล
9. Physical and chemical properties คุณสมบัติทางกายภาพและเคมี
10. Stability and reactivity ความเสถียรและความว่องไวต่อปฏิกิริยา
11. Toxicological information ข้อมูลพิษวิทยา
12. Ecological information ข้อมูลสิ่งแวดล้อม
13. Disposal considerations การกำจัด
14. Transport information การขนส่ง
15. Regulatory information ข้อบังคับ / กฎหมาย
16. Other information ข้อมูลอื่น ๆ

มาตรฐานนี้ถูกบังคับใช้โดย OSHA HazCom 2012 และสหภาพยุโรป CLP Regulation (EC) No 1272/2008

หลักการอ่าน SDS อย่างถูกต้อง

1. ระบุอันตรายหลักของสารเคมี

หมวดที่ 2 เพื่อประเมินความเสี่ยงพื้นฐาน เช่น

• สารไวไฟ
• สารกัดกร่อน
• สารก่อมะเร็ง
• สารก่อกลายพันธุ์
• สารก่อพิษเฉียบพลันและเรื้อรัง

สังเกตคำเตือน เช่น Danger (อันตรายระดับสูง), Warning (อันตรายระดับปานกลาง)

2. ตรวจสอบข้อมูลทางกายภาพและเคมี

หมวดที่ 9 ให้ข้อมูลสำคัญในการจัดเก็บ เช่น

• จุดวาบไฟ (Flash Point)
• จุดติดไฟ (Ignition Temperature)
• ความดันไอและการระเหย
• ความสามารถละลายน้ำ
• ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH)

ข้อมูลนี้ช่วยป้องกันการเกิดอันตรายจากความร้อน ความดัน หรือการเกิดไอระเหยสะสม

3. ความเสถียรและปฏิกิริยา

หมวดที่ 10 บอกถึงสภาวะที่สารไม่เสถียร เช่น

• อุณหภูมิสูง
• ความชื้น
• สารออกซิไดซ์แรง
• การสัมผัสแสง

ช่วยลดความเสี่ยงต่อเหตุการณ์ เช่น การเกิดไฟไหม้หรือระเบิดจากปฏิกิริยาไม่คาดคิด

4. การป้องกันบุคลากร

หมวดที่ 8 ระบุอุปกรณ์ PPE ที่เหมาะสม เช่น

• ถุงมือชนิดเฉพาะ (Nitrile, Neoprene ฯลฯ)
• แว่นนิรภัย / Face shield
• หน้ากากกรองไอสารเคมี
• ระบบดูดไอสารเคมี (Fume hood)

5. การกำจัดและการขนส่ง

หมวด 13 และ 14 ให้ข้อมูลเกี่ยวกับ

• วิธีทำลายหรือกำจัดสารเคมีที่ถูกต้อง
• ข้อกำหนด UN number และคลาสอันตรายสำหรับการขนส่ง

สำคัญอย่างยิ่งในโรงงานและคลังสินค้าเคมี

เอกสาร SDS ไม่ได้เป็นเพียง "คู่มือแนบมากับสารเคมี" แต่เป็นข้อมูลหลักในการออกแบบระบบความปลอดภัยเคมีในองค์กร ตั้งแต่การรับเข้า การจัดเก็บ การใช้งาน การกำจัด และการตอบสนองเหตุฉุกเฉิน

การอ่านและทำความเข้าใจ SDS อย่างถูกต้องเป็นพื้นฐานสำคัญที่จะช่วย:

• ป้องกันอุบัติเหตุและการสัมผัสสารอันตราย
• สนับสนุนการทำงานตามมาตรฐานด้านความปลอดภัย
• สร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยในองค์กร
• ลดผลกระทบด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

เหมาะสำหรับ

• หัวหน้าห้องปฏิบัติการและนักวิทยาศาสตร์
• เจ้าหน้าที่ความปลอดภัย (Safety Officer)
• ฝ่ายผลิต ฝ่ายคลังสินค้า และผู้ควบคุมคุณภาพ
• สถาบันการศึกษาและนักวิจัย
• โรงงานอุตสาหกรรมทุกประเภท

ขอบคุณแหล่งที่มา :
-กรมโรงงานอุตสาหกรรม (DIW) — ระบบ GHS ประเทศไทย
https://ghs.diw.go.th
-กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน — ความปลอดภัยสารเคมี
https://osh.dlp.go.th
-สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)
https://www.tisi.go.th
-สำนักพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีอุตสาหกรรม (วศ.)
https://www.tistr.or.th
-คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ — บทความ SDS
https://www.sc.chula.ac.th
-คณะวิทยาศาสตร์ ม.มหิดล — คู่มือห้องแล็บ
https://science.mahidol.ac.th