สารเคมีในอาหารที่เรากินทุกวัน ปลอดภัยจริงหรือ?

ในชีวิตประจำวัน เราหลีกเลี่ยงอาหารที่มีสารเคมีได้ยาก เพราะแม้แต่ “อาหารสด” บางชนิดก็อาจมีสารที่เติมลงไปเพื่อยืดอายุหรือเพิ่มคุณภาพ แต่คำถามสำคัญคือ สารเคมีเหล่านี้ปลอดภัยจริงหรือ? มาลองดูกันว่ามีสารอะไรบ้างที่เราพบเจอได้บ่อยและควรเข้าใจเรื่องความปลอดภัยอย่างไร

สารกันเสีย (Preservatives)

เพื่อให้อาหารเก็บได้นาน ไม่บูดเสียเร็ว ผู้ผลิตมักใช้สารกันเสีย ตัวอย่างเช่น

• Sodium Benzoate (โซเดียมเบนโซเอต) – ใช้ในน้ำอัดลม น้ำผลไม้ และซอส
• Potassium Sorbate (โพแทสเซียมซอร์เบต) – พบในขนมปัง เนยแข็ง เบเกอรี่
• Sulphites (ซัลไฟต์) – ใช้ในไวน์และผลไม้อบแห้ง
• Propionic Acid (กรดโพรพิโอนิก) – ช่วยยับยั้งเชื้อราในขนมปัง

สารเหล่านี้หากใช้ในปริมาณตามเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนด ถือว่าปลอดภัย แต่ถ้าได้รับมากเกินไป อาจทำให้เกิดอาการแพ้หรือระคายเคืองในบางคน

สารปรุงรสและเพิ่มรสชาติ (Flavor Enhancers)

เพื่อให้อาหารมีรสชาติดีขึ้น ผู้ผลิตนิยมใช้สารเพิ่มรส เช่น

• Monosodium Glutamate หรือ MSG (โมโนโซเดียมกลูตาเมต) – ที่เราคุ้นกันว่า “ผงชูรส”
• Glycine (ไกลซีน) – เพิ่มรสหวานอ่อน ๆ
• Disodium Inosinate หรือ IMP (ไดโซเดียมอิโนซิเนต)และDisodium Guanylate หรือ GMP (ไดโซเดียมกัวนีเลต) – มักใช้ร่วมกับ MSG เพื่อเสริมรสอูมามิ

แม้หลายคนกังวลเรื่อง MSG แต่จริง ๆ แล้วงานวิจัยส่วนใหญ่ยืนยันว่า การบริโภคในปริมาณปกติไม่เป็นอันตราย

สารไนไตรต์และไนเตรต (Nitrites and Nitrates)

• Sodium Nitrite (โซเดียมไนไตรต์)
• Potassium Nitrate (โพแทสเซียมไนเตรต)

สารเหล่านี้นิยมใช้ในอาหารแปรรูป เช่น ไส้กรอก แฮม และเบคอน เพื่อคงสีชมพูแดงและยับยั้งเชื้อClostridium botulinum อย่างไรก็ตาม การได้รับมากเกินไปอาจทำให้ร่างกายสร้าง ไนโตรซามีน (Nitrosamine) ซึ่งจัดเป็นสารก่อมะเร็ง

สีผสมอาหาร (Food Colorings)

หลายคนชอบอาหารที่มีสีสันสดใส แต่นั่นก็มาจากสีผสมอาหาร ตัวอย่างเช่น

• Tartrazine (ทาร์ทราซีน, E102) – สีเหลือง
• Sunset Yellow FCF (ซันเซ็ตเยลโลว์, E110) – สีส้ม
• Brilliant Blue FCF (บริลเลียนต์บลู, E133) – สีน้ำเงิน
• Carmoisine (คาร์โมซีน, E122) – สีแดง

แม้โดยทั่วไปปลอดภัย แต่บางคนอาจมีอาการแพ้หรือไวต่อสารบางชนิด เช่น เด็กที่มีภาวะสมาธิสั้น

สารให้ความหวานแทนน้ำตาล (Artificial Sweeteners)

เพื่อรองรับผู้บริโภคที่ต้องการลดน้ำตาล จึงมีสารให้ความหวานสังเคราะห์ เช่น

• Aspartame (แอสปาร์แตม, E951) – ใช้ในน้ำอัดลมและผลิตภัณฑ์สำหรับผู้ควบคุมน้ำหนัก
• Sucralose (ซูคราโลส, E955) – หวานกว่าน้ำตาล 600 เท่า
• Saccharin (แซ็กคาริน, E954) – สารให้ความหวานรุ่นแรกที่ยังคงใช้อยู่บางส่วน

แล้วปลอดภัยจริงหรือ?

โดยทั่วไป สารเคมีในอาหารที่ได้รับอนุญาตจาก อย. และองค์การอนามัยโลก (WHO/FAO) ถือว่าปลอดภัยเมื่อใช้ในปริมาณที่กฎหมายกำหนด ปัญหามักเกิดจากการใช้เกินมาตรฐาน หรือมีการลักลอบใช้สารต้องห้าม เช่น

• Formalin (ฟอร์มาลิน) – พบในอาหารทะเลหรือผักสดบางครั้ง
• Borax (บอแรกซ์) – เคยพบในลูกชิ้นและหมูยอ
• Rhodamine B (โรดามีนบี) – สีอันตรายในพริกป่น

วิธีเลือกอาหารให้ปลอดภัย

1. เลือกอาหารที่มีฉลากชัดเจน และผ่าน อย.
2. หลีกเลี่ยงอาหารที่มีสีสดเกินจริง
3. ลดการกินอาหารแปรรูปที่มีสารกันเสียสูง
4. ติดตามข่าวจากหน่วยงานภาครัฐเรื่องสารปนเปื้อน

“สารเคมีในอาหาร” ไม่ได้หมายความว่าอันตรายเสมอไป หลายชนิดถูกควบคุมปริมาณอย่างเข้มงวดและช่วยให้อาหารสะอาด ปลอดภัย เก็บได้นานขึ้น เพียงแต่ผู้บริโภคควรเลือกกินอย่างรู้เท่าทัน และไม่พึ่งพาอาหารแปรรูปมากเกินไป

ขอบคุณแหล่งที่มา :
- สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)
www.fda.moph.go.th
- กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
www.dmsc.moph.go.th
- กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข
www.anamai.moph.go.th